από τη συντάκτρια

“Ένα έργο τέχνης είναι καλό αν έχει προκύψει από μια αναγκαιότητα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος που μπορεί κανείς να το κρίνει.”

Ράινερ Μαρία Ρίλκε

Με αυτό το ρητό του Ρίλκε θα ξεκινήσω το στοχασμό μου περί τέχνης, διευκρινίζοντας άμεσα και ξεκάθαρα πως

Η αναγκαιότητα από την οποία προκύπτει το έργο τέχνης δε μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι οικονομική.

Το ορθότερο θα ήταν να ορίσουμε – άλλη μια φορά – τι είναι τέχνη. Προσπάθειες για κάτι τέτοιο γίνονται χιλιάδες χρόνια τώρα, και, όπως φαίνεται, κάθε καλλιτεχνική γενιά είχε διαφοροποιημένη προσέγγιση στο θέμα. Θα επιτρέψω λοιπόν στον εαυτό μου, ούσα η ίδια καλλιτέχνης, να δώσει έναν ορισμό στο τι είναι Τέχνη.

Τέχνη είναι η έκφραση της βαθύτερης αλήθειας όλων των μορφών της ύπαρξης , με τέτοιον τρόπο ώστε να οδηγεί συν-κινησιακά τον παραλήπτη της στην επιθυμία εκδήλωσης της βέλτιστης μορφής του εαυτού του.

Ίσως ο καλύτερος τρόπος να ανιχνεύσουμε έναν ορισμό είναι να εξετάσουμε το λόγο ύπαρξης του αντικειμένου. Για ποιο λόγο λοιπόν εμφανίστηκε η τέχνη στην ανθρωπότητα, και τι ήταν αυτό στο οποίο εξυπηρετούσε; Θα υπήρχε τέχνη εάν δεν υπήρχε πνευματική αναζήτηση; Είναι προφανές πως η διαφοροποίησή μας από τις άλλες μορφές ύπαρξης είναι η πνευματική αναζήτηση. Τα μεγάλα ερωτήματα της ύπαρξης, η Αρχή και το Τέλος, η ψυχή και η ένωση, η συμπόνια και η διαμάχη. Το «γιατί» στο τέλος κάθε πρότασης. Αναζητήσεις που ήρθε να καλύψει η φιλοσοφία και οι επιστήμες. Για ποιο λόγο, λοιπόν, εμφανίστηκε η τέχνη, αφού τα ίδια ερωτήματα προσεγγίζονταν από άλλους κλάδους;

Η απάντηση είναι η καρδιά. Και λέγοντας καρδιά, εννοούμε αυτή την περιοχή που συναντιέται η λογική με το συναίσθημα και παράγουν την αίσθηση. Η Αίσθηση θα μας οδηγήσει στην Αισθητική – ή μήπως είναι αντίστροφο; Μήπως, τελικά, η αισθητική είναι αυτή που βοηθάει να αναπτυχθεί η αίσθηση; Εδώ εισέρχεται η Τέχνη.

“Η τέχνη δεν είναι καθρέφτης όπου καθρεφτίζεται ο κόσμος, αλλά ένα σφυρί με το οποίο του δίνουμε σχήμα”, είπε ο Μαγιακόφσκι. Δηλαδή, εμείς οι καλλιτέχνες δίνουμε σχήμα στον κόσμο όλων των ανθρώπων. Μια μικρή πρόταση, μια τεράστια ευθύνη. Ο Σέξπηρ την έθεσε ακόμη πιο λακωνικά:

«Ο σκοπός της τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα.»

Αυτό μας φέρνει στην παρακάτω αλήθεια:

Εφόσον ο καλλιτέχνης (οφείλει) να δίνει στη ζωή σχήμα, το σχήμα της ζωής είναι ευθύνη του καλλιτέχνη.

Το σχήμα της ζωής είναι, όμως, ευθύνη αποκλειστικά του καλλιτέχνη; Όχι βέβαια! Είναι ευθύνη της Πολιτείας, που δίνει χώρο στον καλλιτέχνη, είναι ευθύνη του κοινού, που αγκαλιάζει τον καλλιτέχνη, είναι ευθύνη της παιδείας, που οδηγεί στην αναζήτηση του καλλιτέχνη και του έργου του.

«Η Τέχνη είναι μεγάλη. Θα την πλησιάσουμε με ευλάβεια και σεβασμό. Δεν έχουμε το δικαίωμα να την κατεβάζουμε στο ανάστημά μας» είπε ο Κάρολος Κουν. Μακρινό φως στον ορίζοντα της δημιουργίας κάθε καλλιτέχνη οφείλει να είναι το Μεγάλο, το Ωραίο και το Αληθινό. Η βελτιωμένη έκδοση του σημερινού εαυτού μας, της σημερινής κοινωνίας, του σημερινού τρόπου ύπαρξης. Η ιδανική μορφή συνύπαρξης, έτσι ώστε να τιμάται η πλάση, η ομορφιά, η αγάπη, η συνεργασία, και οτιδήποτε περιέχει το «εμείς» ως σύνολο. Μπορεί ένα έργο τέχνης να μιλάει για την ασχήμια και την έκπτωση των αξιών, με συγκλονιστικό τρόπο; Φυσικά, εκφράζει μια αλήθεια, αρκεί να στοχεύει στην υπενθύμιση του πώς θα μπορούσε να είναι η κατάσταση χωρίς την ασχήμια και την έκπτωση. Ο καλλιτέχνης είναι πλασμένος να βλέπει το ιδανικό σε όλες τις μορφές έκφρασης, κι αυτός είναι ο λόγος που σήμερα – περισσότερο ίσως από άλλες εποχές – είναι τόσο μα τόσο απαραίτητος.

«Ένας καλός καλλιτέχνης πρέπει να είναι απομονωμένος. Αν δεν είναι, κάτι δεν πάει καλά», είπε ο Όρσον Γουέλς. Η απομόνωση δεν είναι τιμωρία, η απομόνωση για έναν καλλιτέχνη είναι προστασία. Προστασία από την τριβή, που αναπόφευκτα και για λόγους επιβίωσης σε κάνει να ξεχάσεις το πώς θα έπρεπε να είναι η πραγματικότητα. Ο καλλιτέχνης πρέπει να φυλάσσεται ως υπεύθυνος υπενθύμισης της κοινωνίας, ως ο Μέγιστος Υπενθυμιτής, που, όταν όλοι θα έχουν ξεχάσει, θα έρθει, και με το έργο του θα επαναφέρει τις ενθυμίσεις. Τις ενθυμίσεις του Ποιος Είμαι, τι Επιθυμώ, Πού Συντονίζομαι.

«Είδα τον άγγελο μέσα στο μάρμαρο και το σμίλεψα μέχρι που τον απελευθέρωσα.»

Μιχαήλ Άγγελος

Στο Σήμερα, λοιπόν. Μιλάμε για τους ArtWorkers. Η λέξη μιλάει από μόνη της. Δεν αναφέρεται σε καλλιτέχνες, αναφέρεται σε εργάτες. «Αυτοί που εργάζονται για την τέχνη». Εργάζονται για την Τέχνη; είναι το ερώτημα που θέλω εξ αρχής να θέσω. Πόσοι σμιλεύουν τον άγγελο στο μάρμαρο; Και ακόμα, πόσοι βλέπουν τον άγγελο στο μάρμαρο, ώστε να τον σμιλέψουν; Ή, ακόμα ακόμα, πόσοι βλέπουν τον άγγελο στο μάρμαρο, και τελικά τον σμιλεύουν; Είναι πιο εύκολο να πουλήσεις το μάρμαρο, απ΄το να κάτσεις να το σμιλέψεις.

Σήμερα, λοιπόν. Σήμερα, οι artworkers πουλάνε το μάρμαρο πριν το σμιλέψουν. Σήμερα, οι artworkers είναι workers αλλά όχι art.

Οι καλλιτέχνες που σμιλεύουν τον άγγελο πεινούσαν, πεινάνε και θα πεινάνε, μέχρι να γίνει το έργο τους κατανοητό και να αποτελέσει κίνητρο συνολικής δημιουργίας. Συνολικής δημιουργίας του μεγαλύτερου έργου τέχνης που ονομάζεται ΚΟΙΝΩΝΙΑ.

«Η αλήθεια είναι άσχημη. Και έχουμε την τέχνη για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια.» (Φρίντριχ Νίτσε)

Όχι ακριβώς, κύριε Νίτσε. Η Αλήθεια δεν είναι άσχημη. Άσχημη είναι η πραγματικότητα που ζούμε τα τελευταία χιλιάδες χρόνια, κι αυτό επειδή το επιτρέψαμε. Επιτρέψαμε την ασχήμια, πουλώντας το μάρμαρο. Εξαφανίζοντας τους υπενθυμιτές. Κακοποιώντας την αισθητική. Παραμορφώνοντας τις έννοιες. Έχουμε ξεχάσει τι είναι Τέχνη. Αλλά και τι είναι Αγάπη.

Τέχνη δεν είναι η διασκέδαση, όπως αγάπη δεν είναι η συναισθηματική εξάρτηση.

Εάν επιθυμούμε να τιμήσουμε τους πραγματικούς καλλιτέχνες που πέρασαν από και όχι στην ιστορία, συχνότερα άσημοι παρά διάσημοι, συχνότερα φτωχότατοι παρά influencers· εάν επιθυμούμε να βοηθήσουμε τους σύγχρονους Μέγιστους Υπενθυμιτές, που με προσωπική αυταπάρνηση έμειναν απομονωμένοι από δόξα/χρήμα/προβολή, προσπαθώντας να κρατήσουν αμόλυντο το ύψιστο όνειρο της Κοινωνίας, ας γράψουμε, όχι στους «τοίχους» των κοινωνικών δικτύων αλλά στις καρδιές μας, με ανεξίτηλα γράμματα:

SUPPORT ART

Με απόλυτο σεβασμό σε όσους Καλλιτέχνες εξακολουθούν και εργάζονται σκληρά και σιωπηλά ως Μέγιστοι Υπενθυμιτές.